Trong cuộc sống, bạn cần phải học cách không mong đợi bất cứ sự đền đáp nào đối với những điều mình đã làm cho người khác. Với chánh niệm cũng vậy, bạn cần phải học cách không mong đợi bất cứ kết quả hay kinh nghiệm tốt đẹp nào đến với mình.
Từ lúc còn nhỏ cho đến tận bây giờ, không biết bằng một cách nào đó, trong tôi luôn có một niềm tin rằng, mọi việc trong cuộc sống này tuy hoàn cảnh và bên ngoài có thể rất khác nhau, nhưng bản chất và các nguyên lý vận hành thì chắc chắn có những điểm chung. Tôi thường hay gọi những nguyên lý chung đó là những nguyên lý cơ bản. Và công việc của tôi là cần phải nhìn ra được những nguyên lý đó trong cuộc sống và phải nhìn ra được sự thể hiện của các nguyên lý cơ bản ấy trong cuộc sống và sự việc xung quanh. Chỉ có như thế, tôi mới có thể xoay xở được và có được cách suy nghĩ hiệu quả nhất để xử lý những gì đang xảy đến với tôi.
“Không mong đợi” là một trong những nguyên lý cho hành động và suy nghĩ mà tôi liệt kê vào danh sách các nguyên lý cơ bản. Điều này nghe có vẻ rất ngược với những suy nghĩ và hành động thông thường của chúng ta. Và tôi cũng đã đề cập đôi chút về điều này trong phần trước. Tuy có vẻ ngược đời như vậy, nhưng điều này lại vô cùng thực tế.
Vì một cách thực tế, hầu hết những gì chúng ta mong đợi đều không xảy ra giống như chúng ta mong đợi. Chúng ta mong muốn chúng ta trẻ mãi, không già?Chúng ta mong muốn chúng ta khoẻ mãi mà không bệnh tật? Chúng ta mong muốn mọi việc thật ổn định mà không thay đổi? Chúng ta mong muốn ngày một thành công hơn trong công việc, được thăng chức không nhanh chóng thì ít ra cũng không kém những người xung quanh? Hay những điều nhỏ hơn như chúng ta muốn một giấc ngủ ngon, nhưng lại không ngủ được với những suy nghĩ trong đầu? Chúng ta muốn được nghỉ ngơi xả hơi vào cuối tuần, nhưng không biết bằng một cách nào đó hết người này đến việc kia lại đến đúng vào dịp cuối tuần? Và một mong đợi đáng sợ hơn. Chúng ta mong chúng ta sống mãi, không chết. Mặc dù điều này là thậm vô lý. Nhưng chúng ta đều không muốn trực tiếp đối mặt và chấp nhận sự thật này. Hay bằng một cách nào đó, chúng ta thấy những người xung quanh ta chết đi, nhưng dường như chúng ta không thấy điều đó cũng đang xảy ra với chính bản thân mình. Thực ra, sự thật tuyệt đối rằng ai trong chúng ta cũng sẽ phải chết thì còn dễ chấp nhận hơn một sự thật khác. Rằng điều khó đoán và đáng sợ hơn là chúng ta không biết cái chết sẽ xảy đến với ta khi nào? Có ai chắc chắn rằng sẽ sống được đến quá 70 tuổi? Có ai có thể chắc chắn rằng chúng ta còn sống đến ngày mai? Vâng, bạn có chắc thực rằng bạn sẽ còn sống vào sáng sớm mai? Suy nghĩ về điều này có thể làm bạn lo âu và sợ hãi. Nhưng đó vẫn là một thực tế cho dù bạn có chấp nhận hay không. Những ai có thể chấp nhận thực tế không chối cãi này thì lại có thể hành động một cách thực tế và trí tuệ hơn nhiều. Nếu biết rằng cái chết sẽ đến không hề báo trước và bất ngờ, hành động tốt nhất mà chúng ta có thể làm là hãy quý trọng từng giây phút chúng ta có được, thay vì phải sợ hãi lo lắng rằng cái chết sẽ đến.
Nếu mỗi sớm mai bạn còn có thể thức dậy, còn đứng lên được, còn thèm một buổi ăn sáng, còn thèm một ly cà phê, bạn cần phải trân quí một sự thật rằng bạn còn sống trên cuộc đời này. Hãy tận dụng mọi thời gian có thể có để sống một cách có ý nghĩa. Hãy ưu tiên càng nhiều thời gian càng tốt cho những người mà bạn thương yêu. Đó chính là gia đình bạn, bố mẹ bạn, vợ chồng bạn, con cái của bạn, họ hàng của bạn, những người bạn của bạn. Sẽ không bao giờ là đủ thời gian dành cho họ. Bây giờ, khi bạn biết rằng nếu cái chết đến với bạn bất ngờ không thể báo trước, bạn hiểu hơn ai hết rằng bạn cần phải chú ý tận dụng tối đa thời gian bạn có được để sống và yêu thương. Bạn cũng không cần phải bận tâm lo lắng đến cái chết bất ngờ kia. Bởi không ai có thể biết chính xác được cái gì sẽ xảy đến. Nhưng chúng ta biết chính xác những gì chúng ta cần làm và đang làm.
Trong cuộc sống cũng như trong khi hành thiền, điều cần làm là buông bỏ mọi mong đợi, chỉ cần tập trung việc chúng ta cần làm, làm cho trọn vẹn. Và chỉ đơn giản như thế mà thôi. Và bạn sẽ tìm thấy được sự cân bằng, sự an bình, và kết quả là một hạnh phúc nội tâm viên mãn.
Sayadaw U Tejaniya