Post: : Admin

Chùa được xây trên độ cao khoảng 100m, mặt nhìn ra sông cái ( cửa Tiền Châu) vùng đất này từng là thủ phủ của tỉnh Phú Yên đầu thế kỷ 17. Chùa nằm bên sườn núi Đá Trắng thuộc xạ An Dân, huyện Tuy An, cách thành phố Tuy Hòa 35 km về phía Bắc, cách quốc lộ 1A chừng 500m




Chùa được xây trên độ cao khoảng 100m, mặt nhìn ra sông cái ( cửa Tiền Châu) vùng đất này từng là thủ phủ của tỉnh Phú Yên đầu thế kỷ 17. Bạch Tự Từ Quang được tạo lập vào năm 1917 dưới triều vua Quang Toản nhà Tây Sơn. Chùa Từ Quang nằm trên triền đồi toàn đá trắng nên có tên gọi khác là chùa Đá Trắng.

Cảnh trí của chùa rất đặc sắc, xung quanh là núi cao và rừng rậm âm u, phía dưới là dòng sông lớn. Con đường thiên lý Bắc - Nam chạy ngang giữa cảnh núi, sông này. Khí thiêng sông núi tụ hội, chùa Từ Quang trở thành căn cứ của nhiều cuộc khởi nghĩa, là điểm tụ hội của văn thân yêu nước. Những năm 1885 - 1887, vua Hàm Nghi xuống chiếu Cần Vương kêu gọi sĩ phu yêu nước cùng mưu việc lớn. Tại Phú Yên, phong trào này do Lê Thành Phương lãnh đạo, các nhà sư của Bạch thạch Từ Quang tự cũng tham gia. Chùa trở thành pháo đài cho đạo quân của phó tướng Bùi Giảng ngăn chặn quân Pháp đổ bộ từ cửa biển Tiên Châu vào.

Sau khởi nghĩa Lê Thành Phương, vào những năm 1900, chùa Đá Trắng là căn cứ chỉ huy của cuộc khởi nghĩa Võ Trứ và Trần Cao Vân. Võ Trứ người tổng Kỳ Sơn, phủ Tuy Phước, tỉnh Bình Định. Định cư tại phủ Đồng Xuân, dựa vào thế núi rừng hiểm trở, dân cư đồng lòng, Võ Trứ mặc áo nhà sư kêu gọi sĩ phu khởi nghĩa. Sau này được Trần Cao Vân làm quân sư, Võ Trứ nhiều phen khiến cho giặc Pháp và tay sai khiếp vía.

Trong suốt lịch sử của mình, chùa Đá Trắng còn vang danh với một sản vật: xoài tượng. Trái nhỏ, vỏ mỏng nhưng rất dai và đặc biệt mùi thơm bay xa tới vài chục mét là xoài tượng chùa Đá Trắng.

Dưới triều Nguyễn, sản vật này được gọi là "Bạch thạch yêm ba" hay "Nhị bảo ngự thiện". Điều đặc biệt là nếu trồng ngoài khuôn viên chùa, xoài sẽ không thể có những đặc điểm tương tự. Xoài tượng chùa Đá Trắng quý và hiếm đến mức có giai đoạn, quan huyện lệnh cắt cử sai nha canh dưới từng gốc xoài, ghi chép, thu hái. Những người làm công việc này được miễn thuế thân. Chùa Đá Trắng - Chùa Từ Quang là một di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia của Phú Yên.



Thiện Quang (tổng hợp)