Hôm nay, Thầy nói cho Tăng sinh nghe về Tập Khí. Tập khí là những ác niệm của thói quen lâu ngày, lâu đời tiềm tàng trong tâm thức của mỗi con người. Nó đóng vai trò là một động lực quan trọng quyết định về hành động, lời nói, suy nghĩ của từng cá nhân.
Đã là người tất nhiên ai cũng có thói quen, thói quen thông thường chi phối hầu hết hành vi thông thường trong sinh hoạt hàng ngày. Tập khí cũng là thói quen nhưng mà khó nhận biết hơn. Vì sao? Vì tập khí là thói quen có nguồn gốc rất xa xôi huân tập từ nhiều đời nhiều kiếp đã trải qua, do đó trí nhớ con người hoàn toàn không biết đến. Dù vậy chúng vẫn thầm tác động trong tâm thức, thúc giục những hành vi, tư tưởng, lời nói tương tự như thói quen, nhưng nó tinh vi khó nhận biết hơn. Thí dụ như ái dục là tập khí của nhiều đời nhiều kiếp, liên tục trải qua cảm xúc luyến ái với người khác phái, huân tập thành tập khí ăn sâu vào tâm thức. Vì thế nên không biết rằng nó vẫn âm thầm tác động vào suy nghĩ, hành vi, do đó con người bị cuốn hút vào đối tượng khác phái bất kể người đó là ai, có thể mới gặp lần đầu đã sinh ra ưa thích để rồi tiến tới si mê, khao khát và… thất vọng.
Tham, sân, si, ganh ghét, kiêu mạn đều là tập khí lâu đời. Mặc dù ai cũng nhận biết nó không tốt đẹp gì, nhưng con người thường nhân nhượng, thối lui trước sự cám dỗ, thúc giục, sai khiến của nó. Ít ai biết được đó là thói quen lâu đời tích tụ lại… nên gán cho nó cái từ “bản chất” hay “bẩm sinh”. Sự nhận thức sai lầm khiến nhiều người rơi vào cạm bẫy của kẻ thù giấu mặt. Vậy tập khí huân tập rất sâu trong nhiều kiếp con người, cho nên hiện tại dù được nuôi dưỡng trong môi trường nào đi nữa tập khí cũng có thể tác động đến hành vi của mỗi người như thói quen thông thường.
Vì thế để diệt trừ thói quen nguy hại đó ta phải mạnh dạn loại bỏ nó, tuy rất khó khăn vì nó đã ăn sâu, bám cội rễ rất lâu đời trong tâm tưởng. Nói cách khác tập khí song hành với ác nghiệp. Bởi con người tạo ác không phải một sáng, một chiều mà từ rất lâu đời, nó tích tụ từ vô thỉ đến nay. Do đó, khi tạo ác nghiệp xấu tất nhiên là đã huân tập tập khí xấu trong tâm mình. Nó có thể trở thành tập khí triền miên luân hồi mãi trong nhiều kiếp. Rồi khi gặp hoàn cảnh thuận lợi nó phát triển càng lúc càng mãnh liệt hơn khiến tâm thức khó chống lại hay từ bỏ.
Trong tâm thức có bao nhiêu ác nghiệp là có bấy nhiêu tập khí ác, cho nên khuynh hướng bất thiện lấn át khuynh hướng thiện. Muốn đẩy lùi tập khí giống như đẩy chiếc xe leo dốc, bao giờ cũng cần có sự nỗ lực và gắng sức liên tục. Nếu lực đẩy mất, chiếc xe lăn ngược về chiều hướng cũ. Đó là tập khí xấu ác lôi kéo trì níu trở về đường cũ. Đây là cái nhìn thực tế, nếu con người không nhận thức khuynh hướng có thật này, để chặn đứng nó tất nhiên dễ rơi vào trạng thái nản lòng, thối chí khó vượt qua để rồi buông trôi theo số mệnh… muốn ra sao thì ra. Bỏ ác, làm thiện tưởng ra dễ dàng nhưng thực ra là rất khó khăn với người có tập khí quá nhiều và quá lâu, thách thức sự kiên trì và chịu đựng, giống như đẩy chiếc xe lên dốc không tiến ắt lùi không thể nào đứng yên. Vậy kẻ đánh mất tính cầu nỗ lực bao giờ cũng có nguy cơ sa đọa, thối lui. Hiểu được sự hình thành của tập khí mới có thể chiến thắng mà từ bỏ chúng. Khi nhận biết tập khí nào thôi thúc lôi cuốn con người rơi vào tư tưởng, hành vi bất thiện phải lập tức dõng mãnh chặn đứng hành vi tư tưởng ấy, xem như là rèn luyện sự tỉnh thức thành thói quen để dễ dàng tạo thói quen tốt, chặn đứng thói quen xấu như dùng vi-rut chống virut vậy.
Không nên hiểu sai tập khí là “bản chất” không thể thay đổi còn gọi là “bẩm sinh” để rồi không vận dụng sự nỗ lực của mình để chối bỏ nó. Một khi nhận thức đúng đắn với ý chí nhẫn nại, kiên cường, loại trừ mới chiến thắng tập khí và kiểm soát mọi hành vi tư tưởng mình để không vô tình làm nô lệ cho tập khí xấu dù đã phát sinh từ rất lâu đời. Là Phật tử, nhất là các huynh đệ đã xuất gia cần phải rèn luyện tập khí nhiều hơn để xa lìa tập khí xấu và không tạo tác tập khí mới để thân tâm thường lạc giữ hạnh từ bi tiến sâu trên con đường Phật đạo.
